H τραγωδία σαν έργο τέχνης

Άρθρο | Παρ, 08/12/2011 - 16:37

Αν σήμερα, η τραγωδία είναι συνώνυμο της πρόσκαιρης ανείπωτης καταστροφής, για την αρχαία Ελλάδα ήταν η φύση και η μοίρα του ανθρώπου. Η αέναη πάλη για την, δίχως Ύβρι, ενότητα του ανθρώπου με τον κόσμο και του πολίτη με την πόλη, μέσω της πολιτικής δραστηριότητας. Η μεταγενέστερη απόπειρα ενότητας αφορούσε τον άνθρωπο και τον Θεό του, η αναζήτηση του θείου, που "απεικονίστηκε" στον Θεάνθρωπο. Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο, "κατ' εικόνα και ομοίωση" ή ο άνθρωπος το Θεό; Μικρή σημασία έχει το ποιος έπλασε το "κατ' εικόνα και ομοίωση". Σημασία έχει το "κατ' εικόνα και ομοίωση", η αναζήτηση του, η προσπάθεια για ενότητα του ανθρώπου με το θείο, τον κόσμο ή  τη φύση.

Ο Χέγκελ, επηρεασμένος από την γαλλική επανάσταση έβρισκε την ενότητα στο κράτος - δημοκρατία και ο μαθητής Μαρξ, εντυπωσιασμένος από τον θετικισμό, την ανάπτυξη της βιομηχανίας  και τον επιστημονισμό της εποχής,  έβλεπε την απελευθέρωση του ανθρώπου και την ενότητα του με τη φύση, μέσα από την κατάκτηση της, δια της τεχνικής, της εργασίας και της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Ο Μαρξ, επίσης, οραματιζόταν τον εκφυλισμό του κράτους, μέσω της δικτατορίας του προλεταριάτου, πιστεύοντας πως σε λίγο όλος ο πλανήτης θα ήταν προλετάριοι στην υπηρεσία μιας χούφτας βιομηχάνων - αστών. Ο συνεργαζόμενος και συνεταιρισμένος εργάτης ήταν το πρότυπο του αυριανού ανθρώπου, που θα απελευθερωνόταν από τη φύση και την ταξική κυριαρχία, μέσω της εργασίας.

Η αρχαιοελληνική έννοια της τραγωδίας και της αναζήτησης της ενότητας συνεχιζόταν. Η τραγική αναζήτηση της εξόδου από τον ζώντα κόσμο των δακρύων έπλαθε όνειρα, ιδεολογίες, πίστη και μύθους. Ο ένας έβλεπε τη λύση της εξόδου από την τραγωδία στον άλλο κόσμο και στην ανάσταση νεκρών, ο άλλος στην κυριαρχία του κράτους - πνεύματος , ο τρίτος στην κυριαρχία της εργασίας και της τεχνικής από τον άνθρωπο, για τον άνθρωπο.

Ο κεφαλαιοκρατισμός πρότεινε και υπηρέτησε την έξοδο και τη φυγή από τον κόσμο των δακρύων, με τον ατομισμό,  την ιδιώτευση και την ιδιοκτησία, σαν φυσικά ανθρώπινα αιτήματα και γεγονότα. 

Σήμερα, πιότερο παρά ποτέ οι προφητείες επιβεβαιώνονται και αναιρούνται. Ο κόσμος των δακρύων παραμένει, μια χούφτα νεοφεουδάρχες απειλούν την εργασία, κατέχουν το κράτος και εισβάλλουν στην ατομική ιδιοκτησία, διαλύουν τον ιδιωτικό χώρο και παραβιάζουν ζωές και σπίτια. Η δε φύση εκδικείται όσους νόμισαν, αφελώς, πως αρκεί η κατάχτηση της. Κάποτε υπήρχε μια μεγάλη λίμνη, η τρίτη μεγαλύτερη του κόσμου, που την έλεγαν Αράλη. Ό,τι απέμεινε από αυτήν φαίνεται στη φωτογραφία.

Όπως και τότε, έτσι και τώρα, η ενότητα και η αναζήτηση της παραμένει το ζητούμενο. Και δεν μπορούν να δώσουν απάντηση οι"σωτήρες", το κράτος, τα κόμματα, οι "ιδεολογίες". Είναι μέρος του προβλήματος, όταν δεν είναι το ίδιο το πρόβλημα.

Η τραγικότητα εξακολουθεί να υπάρχει και ο άνθρωπος διαρκώς απομακρύνεται από  τη  λύση και την έξοδο.  Η εξέγερση, η αφύπνιση και η αντίδραση που συναντάμε στις μέρερς μας, στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, είναι η επιστροφή ή η απόπειρα επιστροφής των ανθρώπων στη δική τους ατομική και συλλογική αναζήτηση.Ψάχνουν - ψάχνουμε την πόρτα της εξόδου κι αυτό που απομένει είναι η επινόηση της λύσης και του τρόπου. Η  λύσηβρέθηκε ξανά από την Ελλάδα, στη μόνη εξεγερμένη χώρα που το θέμα τέθηκε στη βάση και την ουσία του: (Άμεση) δημοκρατία, τώρα. Εκφράζει το αίτημα για  Συμμετοχή του πολίτη στη λήψη των αποφάσεων. Είναι δημιούργημα των ελληνικών πλατειών, που επιτίθεται ευθέως στην αιτία που δημιουργεί τον κόσμο των δακρύων, που είναι η απουσία δημοκρατίας.  Η "δημοκρατία", λέξη ελληνική και αμετάφραστη, επιστρέφει στον κόσμο, μπαίνει στο τραπέζι της πολιτικής, μέσω των αγανακτισμένων και εξεγερμένων ελλήνων.

Μένει ο τρόπος. Και προς αυτή την κατεύθυνση προχωρούν όλα.

Πώς η πλειοψηφική δυσαρέσκεια και η μεγάλη ενότητα των δρόμων και των πλατειών θα οδηγηθεί σε μόνιμη αμφισβήτηση της νεοφεουδαρχικής δυστυχίας και δημιουργική επινόηση δημοκρατικών θεσμών; Πώς η ελληνική επανάσταση θα γίνει παγκόσμιο αίτημα; (Η νεοφεουδαρχία, η "παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση" (των τοκογλύφων) δεν είναι επινόηση των γαποβενιζέλων και όσων θέλουν να το προσδιορίζουν, σαν "εθνικό" πρόβλημα με "εθνικές" στρατηγικές . Είναι παγκόσμιο πρόβλημα και οι εθνικές επαναστάσεις είναι δι-εθνικό πρόβλημα και αίτημα).

Αυτοί που βρήκαν τη λύση, θα βρουν και τον τρόπο. Αυτή είναι η συνεχιζόμενη τραγικότητα και το χρέος.

- "Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω." Ν.Καζαντζάκης, Ασκητική

- "«Τι θέλετε λοιπόν; Ν' αλλάξετε την ανθρωπότητα; - Οχι, κάτι απείρως πιο μετριοπαθές: ν' αλλάξει η ίδια η ανθρωπότητα τον εαυτό της, όπως το έχει ήδη πραγματοποιήσει δυο-τρεις φορές» (Κορνήλιου Καστοριάδη, «Οι ομιλίες στην Ελλάδα», Υψιλον, 1990)

- "Ευτυχία είναι να επιθυμείς αυτό που έχεις.

Καθε στιγμη ειναι Αναγεννησης Αφορμη
μα οι στιγμες ειναι στιγμες
και δε διαρκουν πολυ.
Κ εκει που θεωρουμε οτι βγαλαμε ενα οποιοδηποτε συμπερασμα,
ερχεται η επομενη στιγμη
για να το ανατρεψει.

"ΓΙΝΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΣΑΙ"
προσταζουν συγχρονοι και παλιοι Γκουρου
μα πως; Πως να γινω κατι που δε ξερω τι ειναι;" (celin)

Kάπου εκεί ή ανάμεσα ή πιο πέρα, βρίσκεται η δική μας τραγικότητα. Αυτή του ανθρώπου που είναι και δεν είναι ή δεν ξέρι τι και πώς είναι.

Στο αρχαίο περιβάλλον της αναζήτησης του ανθρώπου, των μεγάλων νοημάτων και των απελευθερωτικών ιδεών, η τραγωδία έγινε ύψιστη και διαχρονική τέχνη, έκφραση .

Ας κλείσουμε, με τι άλλο; Σοφοκλέους,  Αντιγόνη.

(730) ΚΡΕΩΝ. Ἔργον γάρ ἐστι τοὺς ἀκοσμοῦντας σέβειν;

(731)ΑΙΜΩΝ. Οὐδ’ ἂν κελεύσαιμ’ εὐσεβεῖν εἰς τοὺς κακούς.

(732)ΚΡ. Οὐχ ἥδε γὰρ τοιᾷδ’ ἐπείληπται νόσῳ;

(733)ΑΙ. Οὔ φησι Θήβης τῆσδ’ ὁμόπτολις λεώς.

(734)ΚΡ. Πόλις γὰρ ἡμῖν ἁμὲ χρὴ τάσσειν ἐρεῖ;

(735) ΑΙ. Ὁρᾷς τόδ’ ὡς εἴρηκας ὡς ἄγαν νέος;

(736).ΚΡ. Ἄλλῳ γὰρ ἢ ’μοὶ χρή με τῆσδ’ ἄρχειν χθονός;

(737).ΑΙ. Πόλις γὰρ οὐκ ἔσθ’ ἥτις ἀνδρός ἐσθ’ ἑνός.

(738).ΚΡ. Οὐ τοῦ κρατοῦντος ἡ πόλις νομίζεται;

(739).ΑΙ. Καλῶς ἐρήμης γ’ ἂν σὺ γῆς ἄρχοις μόνος.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:

730ΚΡΕΩΝ. Είναι λοιπόν πράξη σωστή να τιμά κανείς όσους παρανομούν;

731ΑΙΜΩΝ. Ούτε και θα συμβούλευα κανέναν να δείχνει σεβασμό στους κακούς.

732.ΚΡ. Αυτή εδώ λοιπόν δεν έχει προσβληθεί από τέτοια αρρώστια;

733.ΑΙ. Δεν το ομολογούν αυτό όλοι οι πολίτες αυτής της Θήβας.

734.ΚΡ. Και λοιπόν η πόλη θα μας πει τι πρέπει εγώ να διατάζω;

735.ΑΙ. Βλέπεις πως έχεις πει αυτό το λόγο σαν ανόητος;

736.ΚΡ. Για λογαριασμό άλλου ή για δικό μου

πρέπει να κυβερνάω εγώ αυτήν εδώ τη χώρα;

737.ΑΙ. Πόλη δεν υπάρχει που ανήκει σ’ έναν άνθρωπο.

738.ΚΡ. Η πόλη δε θεωρείται ότι ανήκει στον άρχοντα;

739.ΑΙ. Ωραία, βέβαια, θα κυβερνούσες μόνος σου εσύ μια έρημη χώρα.

Το απόσπασμα πρόσφεραν οι "Ανεξάρτητοι πολίτες Κυψέλης", με το πιο κάτω σχόλιο:

"Αφιερωμένο εξαιρετικά!!!

Σε κάθε εξουσία, ολετήρα μικρόνου εξουσιαστή, που φαντάζεται μέσα στο ναρκισσισμό του ότι είναι υπεράνω όλων! Αγνοώντας πάντα το αστάθμητον της συμπεριφοράς ανθρώπων ελευθέρων, όπως η παγκόσμια Αντιγόνη, του ελευθερωτικού αγώνα".

Οι μικροομάδες που υπάρχουν ή συγκροτούνται σε όλη τη χώρα, σαν τρόπος αντίστασης και απελευθέρωσης,  δεν είναι η ενότητα.

“Δύναμη και βία είναι πράγματα αντίθετα, όταν η μία επικρατεί απόλυτα, η άλλη απουσιάζει.” Χάνα Άρεντ

Και η "δύναμη" της κοινότητας εμφανίζεται, όταν στο προσκήνιο δίνει τη δική της παρουσία  η ενότητα, όπως εκείνη τη μέρα που για λίγες ώρες μείναμε από κυβέρνηση, με 500.000 ανθρώπους στο Σύνταγμα.

Στη θέση του "κράτους", δημοκρατία. Το δικό μας έργο τέχνης, φτιαγμένο από τα υλικά της δικής μας  τραγωδίας.

Πηγή ithakanet.gr